Kovid-19’un büyüklüğünü ve olası salgınları ölçen yöntemle dünya literatürüne giren Türk bilim insanları.
Hacettepe Üniversitesi’nden iki bilim insanı, dünya genelinde Kovid-19 başta olmak üzere olası salgınların büyüklüğünü ölçebilen “epidemiyolojik dalga boyu” adı verilen bir formül geliştirerek dünya literatürüne girdi.
Yeni sistemle hesaplanan bulgulara göre, 2020 yılında Kovid-19 salgınını en ağır biçimde yaşayan ülkeler sırasıyla ABD, İtalya ve Almanya olurken, Türkiye OECD ülkeleri arasında 7. sırada yer aldı.
Hacettepe Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü Doktora öğrencisi ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Tevfik Bulut ile Hacettepe Üniversitesi Sağlık Yönetimi Dairesi Sağlık Politikası ve Ekonomisi Bölüm Başkanı Prof. Halk Sağlığı, 1888’den beri The Royal Society for Public Health’in resmi bilim dergisidir ve bilim dünyasına duyurulur.
Türk bilim adamlarının bilimsel makalelerine https://doi.org/10.1016/j.puhe.2023.05.013 doi numarasından ulaşılabilir. SSCI akademik indeksli olan dergi halk sağlığı alanında Q1 sınıfında yer almaktadır.
Söz konusu işlemle başta Kovid-19 olmak üzere salgın hastalıkların boyutu hesaplanabilecek. Dalga boyu modelinde, dalga boyu salgının alanını ve büyüklüğünü gösteriyordu. Araştırma bulguları, dalga boyu ne kadar yüksekse, salgının etki alanının ve boyutunun da o kadar yüksek olduğunu ortaya koydu.
İlk versiyonu 2020 yılında Tevfik Bulut tarafından geliştirilen dalga boyu formülünün son hali ile çalışmalara devam edildi.
Yeni ek değişkenlerle salgının boyutu ölçüldü
Türk bilim adamlarının yazısında yeni yöntemle ilgili detaylı bilgilere yer verildi.
Buna göre bir salgında temel epidemiyolojik göstergeler olan “ölüm hızı”, “yaygınlık” ve “insidans” gibi bilgiler salgının yayılımı hakkında fikir vermesine karşın, salgının ölçeği ve büyüklüğü hakkında bilgi vermemektedir. epidemi. Örneğin iki ülkenin ölüm hızları farklı zaman dilimlerinde birebir olsaydı, iki ülkenin ölüm hızlarının eşit olduğu söylenebilirdi ancak bu, olayın boyutu ve etkisi hakkında bir fikir ortaya koymuyordu. epidemi.
Dalga boyu modeli bu sorunun üstesinden gelmek için tasarlanmıştır.
Salgınların boyutunu ölçmek için geliştirilen “dalga boyu” klasik yöntemlere göre daha sade tasarlanırken model, “ilk vakadan itibaren geçen süre”, “insani gelişme”, “nüfus yoğunluğu” gibi ek değişkenlerle genişletildi. ilk sürümde kullanılmadı.
Bu yönleriyle dalga boyu modeli, salgının mevcut durumunu etkin ve kolay bir şekilde ortaya koyabilen bir tasarım olarak dikkat çekti.
Ülke ülke, COVID-19 salgınının boyutu
Çalışmada, kümülatif doğrulanmış Covid-19 olaylarına dayalı olarak OECD ülkeleri bağlamında salgının epidemiyolojik dalga boyu tahmin edildi.
Türk bilim insanlarının geliştirdiği yeni yöntemle elde edilen bulgulara göre OECD ülkeleri arasında 2020, 2021 ve 2022 dönemlerinde epidemiyolojik dalga boyunun en yüksek olduğu ülke ABD, en düşük olduğu ülke ise Avustralya oldu. 2022’de Türkiye, OECD üyesi ülkeler arasında dalga boyu bakımından 7. sırada yer aldı.
Kovid-19’un dünyaya yayıldığı 2020 yılında salgını en şiddetli yaşayan ülke ABD olurken, salgın boyutunun en düşük olduğu ülke Avustralya olurken, salgın boyutunun en yüksek olduğu ikinci ve üçüncü ülkeler ise İtalya ve Almanya oldu. .
En yüksek dalga boyuna sahip ilk üç ülkenin puanları OECD ortalamasının oldukça üzerindeydi. 2020 yılında OECD ortalamasının altında kalan ülke sayısı 15 oldu. Türkiye ise salgının büyüklüğüne göre OECD ülkeleri arasında 7. sırada yer aldı.
2021 yılı için OECD üyesi ülkelerin dalga boylarına baktığımızda dalga boylarının en yüksek olduğu ilk üç ülke ABD, İngiltere ve Fransa olurken, dalga boylarının en düşük olduğu ilk üç ülke sırasıyla Avustralya, Yeni Zelanda ve İzlanda.
Salgının 2022 verileri
OECD üyesi ülkeler arasında 2022 yılında salgın büyüklüğünün en yüksek olduğu ilk üç ülke sırasıyla ABD, Almanya ve Fransa olurken, en düşük olduğu ilk üç ülke ise Avustralya, İzlanda ve Kanada oldu.
OECD ortalamasının altında puan alan ülke sayısı 17, ortalamanın üzerinde olan ülke sayısı ise 20 oldu. OECD dalga boyu ortalamaları yıllara göre karşılaştırıldığında dalga boyunun en yüksek olduğu yıl 2022 olarak belirlendi.
Tüm çağlarda en yüksek dalga boyuna sahip ülke ABD’dir.
Dalga boyu modelinden elde edilen bulgular ülkeler açısından değerlendirildiğinde tüm dönemlerde salgın büyüklüğü en yüksek OECD üyesi ülke ABD olmuştur. Bunun nedeni olarak ABD’nin federal düzeyde Kovid-19’a müdahalede yetersiz kalması ve ülkedeki sağlık sisteminin parçalı yapısı gösterildi.
Öte yandan tüm dönemlerde salgın boyutunun en düşük olduğu OECD üyesi ülke ise Avustralya olarak kayıtlara geçti. Bunun dalga boyu yoluna göre en büyük nedenlerinden birinin OECD üyesi ülkeler arasında kilometre başına en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkenin ortasında yer alan Avustralya olduğu vurgulandı.
Ayrıca, Avustralya’daki salgın sırasında dalga boyunun azaltılmasında ulusal düzeyde kamu politikası, direktifler ve hükümet uygulamalarının uygun koordinasyonunun etkisine dikkat çekildi.
Yeni yöntemin, başta Kovid-19 olmak üzere salgın hastalıklarla ilgili gelecekte yapılacak araştırmalara ışık tutması amaçlanıyor. Epidemiyolojik dalga boyu modeli ile ülke veya bölgelerde ilk Kovid-19 olayının görüldüğü günden itibaren hem günlük hem de kümülatif dalga boylarının ortaya konulacağı ve salgın sürecinin pratik bir biçimde daha yakından takip edileceği belirtildi. Bu sayede karar vericilerin salgın sürecinin gelişimini daha iyi yöneterek daha hızlı ve güvenli kararlar alabileceği vurgulandı.
